5.1 คำสุภาพใช้ยังไง
ตอนแรกคิดว่าคำสุภาพเป็นยังไงกันเหรอ ตอนแรกผมก็นึกว่า คำยกย่องใช้พูดกับคนที่มีสถานภาพสูงกว่า คำถ่อนตนใช้แทนตัวเราเองในขณะที่พูดกับคนคนนั้น แต่ว่ามันไม่ใช่แค่นั้นน่ะสิเพราะว่าคำยกย่องและคำถ่อมตนทั้งหลายนั้น แบ่งการใช้งานเป็น 2 แบบ คือ รูปพื้นฐานกับรูปสุภาพนั่นเอง
เราจะใช้คำยกย่องก็ต่อเมื่อ เวลาเรากล่าวถึงบุคคลที่เราเคารพนับถือ อาจเป็นผู้ที่อาวุโสมากกว่า หรือผู้ที่มีสถานภาพสูงกว่า เช่น อาจารย์ ประธานบริษัท หัวหน้าแแผนก ทั้งนี้ก็เพื่อแสดงการยกย่องบุคคลดังกล่าว ดังนั้นไม่ว่าจะเวลาไหนก็ตาม ตราบใดที่เนื้อหาของสารกล่าวถึงคนที่เราจะยกย่อง เราก็ต้องใช้คำยกย่องแทนบุคคลนั้น แล้วก็ใช้คำถ่อมตนแทนตัวเราด้วย
เวลาเราพูดกับเพื่อนเราใช้กริยารูปพจนานุกรม ไม่ต้องผันรูปเป็นรูปสุภาพ กริยารูปนี้จึงแสดงความใกล้ชิดระหว่างผู้พูดกับผู้ฟัง แต่ว่าถ้าเนื้อหาของสารที่เราจะส่งไปหาเพื่อนนั้นกล่าวถึงอาจารย์ หรือบุคคลใดๆ ที่เราต้องการให้การยกย่องแล้วละก็ เราก็จะใช้คำยกย่องที่เป็นรูปพื้นฐาน หรือรูปที่ไม่ผัน เช่น 先生は教室にいらっしゃる。 ประโยคนี้ใช้พูดกับเพื่อนจึงไม่ได้ผันเป็นรูปสุภาพ แต่ที่ใช้กริยายกย่องก็เพราะว่ากริยา いらっしゃる ใช้แสดงความยกย่องต่ออาจารย์นั่นเอง
ส่วนคำยกย่องรูปสุภาพใช้ในกรณีที่ผู้พูดเป็นอาจารย์แล้วเนื้อหาในสารเป็นอาจารย์ ผู้ฟังกับบุคคลในสารอาจเป็นคนเดียวกันก็ได้ เช่น 何を召し上がりましたか。ในที่นีคนที่รับประทานก็คืออาจารย์ แล้วเราก็ถามอาจารย์คนนั้นว่ารับประทานอะไร หรืออีกกรณีหนึ่งผู้ฟังเป็นอาจารย์ A แล้วบุคคลในสารเป็นอาจารย์ B เราจะถามอาจารย์ A ว่าอาจารย์ B อยู่ไหนได้ว่า B先生はどこにいらっしゃいますか。ในที่นี้ いらっしゃる แสดงความยกย่องต่อบุคคลในสาร คืออาจารย์ B และรูป ～ます แสดงความสุภาพต่ออาจารย์ A นั่นเอง แต่ถ้าถามอาจารย์ A ว่า C ที่เป็นเพื่อนอยู่ไหน ก็จะพูดว่า Cさんはどこにいますか。 ในที่นี้ใช้รูป いる ต่อ C เพราะเป็นเพื่อน แต่ก็ยังคงใช้รูป ～ます แสดงความสุภาพต่ออาจารย์ A เหมือนเดิม
จากที่กล่าวข้างต้น จะเห็นได้ว่าการใช้รูปสุภาพ (Vます) หรือรูปพื้นฐาน (Vる) นั้นขึ้นอยู่กับผู้ฟัง และการใช้คำยกย่อง รวมถึงคำถ่อมตน หรือใช้รูปพื้นฐานนั้นขึ้นอยู่กับบุคคลในเนื้อความนั่นเอง
5.2 ผันกริยายังไงดี
การผันคำกริยาให้เป็นคำยกย่อง จะใช้รูป お～になる หรือ ～られる และการผันคำกริยาให้เป็นคำถ่อมตน จะใช้รูป お～する เช่นคำว่า 待つ ผันเป็นรูปยกย่องว่า お待ちになる หรือ 待たれる และรูปถ่อมตนว่า お待ちする
แต่ก็มีคำที่มีข้อยกเว้นอยู่บ้าง เพราะไม่ได้ผันแบบนี้ ต้องจำคำศัพท์เพิ่ม เช่น
คำปกติ คำยกย่อง คำถ่อมตน
言います おっしゃいます 申します
行きます／来ます いらっしゃいます 参ります
います いらっしゃいます おります
知りまっす ご存知です 存じています
食べます／飲みます 召し上がります いただきます
見ます ご覧になります 拝見します
5.3 ข้อควรระวัง
การใช้คำสุภาพมีข้อควรระวังคือ ห้ามใช้คำสุภาพซ้อนกัน หรือที่เรียกกันว่า 二重敬語 เช่นคำยกย่องมีวิธีการผันคือ お～になる หรือ ～られる ควรเลือกผันรูปใดรูปหนึ่งเท่านั้น ถ้าผัน 待つ เป็นรูปยกย่องว่า お待ちになられる จะใช้ไม่ได้ หรือกริยารูป ～ている ถ้าผันคำกริยาข้างหน้า ～ている เป็นคำยกย่องหรือถ่อมตนแล้ว จะผัน いる เป็น いらっしゃる หรือ おる ไม่ได้ เช่น お待ちになっていらっしゃる ใช้ไม่ได้ ควรใช้เป็น お待ちになっている หรือ 待っていらっしゃる
อีกข้อควรระวังหนึ่งก็คือ มีกริยาบางตัวที่ใช้ได้แค่รูป ～ます จะใช้รูปพจนานุกรมไม่ได้ เช่น ございます ไม่มี ござる เพราะถือว่าต้องแสดงความสุภาพต่อผู้ฟังอยู่ตลอด เช่น การให้ข้อมูลแก่ลูกค้า นอกจากนี้ยังมีคำว่า ～でございます（～に）おります 参ります ～と申します
สำหรับบล็อกนี้ก็จบแล้วครับ มีเรื่องที่ผมยังไม่รู้หลายๆ อย่างเลย เช่น การใช้คำสุภาพกับผู้ฟัง และบุคคลในเนื้อหามีความแตกต่างกันครับ แต่ก่อนผมนึกถึงแต่ว่าผู้ฟังเป็นใครเพียงอย่างเดียว ไม่ได้นึกถึงบุคคลในเนื้อหาเลย จึงถือว่าได้เรียนรู้เป็นอย่างมาก แล้วก็ข้อควรระวัง ผมก็ได้เรียนรู้เพิ่มเติมว่า มีคำกริยาที่ต้องใช้รูปสุถาพเท่านั้น สำหรับความรู้ในวันนี้ก็ขอขอบคุณวิทยาการมากๆ ครับ
